دغدغه بسیاری از والدین ایجاد تربیتی صحیح و مطلوب برای فرزندانشان است و آن را از افتخارات خود محسوب می‌کنند. بسیاری از والدین به دنبال پاسخ به این سوالات‌اند که وظیفه آن‌ها در تربیت فرزندان چیست و بهترین نوع تربیت چگونه ایجاد می‌شود؟ واقعیت مهم این است که فرزند پروری از لحظه تولد نوزاد آغاز می‌شود و هر دوی پدر و مادر در آن نقش دارند. در این مقاله به توضیح ضرورت تسلط بر مهارت فرزند پروری می‌پردازیم.

چگونه تربیتی شکوفا برای فرزندمان داشته باشیم؟

از نگاه روانشناسی، تمام گفتارها و رفتارهای والدین شخصیت کودک را شکل می‌دهد. پس به جرات می‌توان گفت فرزند شما عصاره‌ای از تربیت شما و تاثیرات محیطی است. والدین در نقش باغبانی هستند که هم ویژگی‌های ژنتیکی و هم ویژگی‌های خلقی و تربیتی خود را به فرزندشان منتقل می‌کنند. رشد فرزندتان به سمت باروری مثبت و مفید و یا به سمت بی ثمری و مضر بودن به نوع تربیت شما بستگی دارد. بنابراین شایسته است جهت دستیابی به تربیتی شکوفا و مثمر ثمر برای فرزندتان، مهمترین اصول و سبک‌ها و روش‌های تربیتی کودکان و نوجوانان را بیاموزید.

اهمیت و ضرورت تربیت فرزند

مهارت فرزند پروری، شامل پرورش و رشد دادن تمام ابعاد جسمی، عاطفی، شخصیتی، اجتماعی و فکری فرزندان از ابتدای تولد تا سن بزرگسالی است. این مسئله آنقدر مهم است که مورد توجه تمام ادیان و علمای اخلاق و تعلیم و تربیت و روانشناسان و جامعه شناسان قرار گرفته است. دین مبین اسلام تربیت فرزند را عامل شکوفایی و بروز توانمندی و رشد انسان معرفی می‌کند. بعنوان نمونه پیامبر اکرم می‌فرمایند: اسم و ادب فرزند خویش را نیکو گردان و او را در جای شایسته خویش قرار ده. (مکارم الاخلاق)

روانشناسی به عنوان علم مطالعه ی رفتار و روان انسان به اهمیت دوران كودكي و ارتباط كودك با مراقبان خود توجه ویژه‌ای دارد. روانشناسان معتقدند گرچه پايه و قالب اصلی شخصيت هر انسان بواسطه ژن‌ها شکل می‌گیرد اما رشد شناختي، اجتماعي، عاطفي، اخلاقی و معنوی هر انسانی بواسطه تربیت ایجاد می‌شود. پس تعلیم و تربیت والدین، شاخ و برگ درخت وجود هر انسان را می‌رویاند. بدین جهت لازم است مهارتهای فرزند پروری را بیاموزیم تا بتوانیم فرزندانی صالح، مسئولیت پذیر، عدالت‌جو، مترقی و در خدمت خود و خانواده و خلق خداوند تربیت کنیم. برای آشنایی با مهارت‌های زندگی که ضروری است به کودکان خود بیاموزید به مقاله “مهارت‌های زندگی برای کودکان” مراجعه کنید.

عوامل موثر در رشد و تربیت فرزند

عوامل متعددی در تربیت کودکان و نوجوانان موثر است که در این بین نقش خانواده، نقشی مقدم و بسیار حساس است (نوابی نژاد، 1387). به قول سعدی شیرین سخن:

هر آنکس که فرزند را غم نخورد / دگر کس غمش خورد و بد نام کرد.

در کنار تربیت والدین، عوامل طبقه اجتماعی، اعتقادات، ثروت، رشد تکنولوژی، شبکه روابط افراد خانواده، دوستان، رسانه‌ها و فضای مجازی نیز نقش مهمی در تربیت انسان ایفا می‌کنند. بسیاری از عوامل موثر بر تربیت فرزند در اختیار ما نیست، اما اصول و روش‌ها و سبک‌های تربیتی کاملا با اراده و اختیار ما اجرا می‌شوند و بدین‌گونه است که والدین و سپس نظام‌های تعلیم و تربیت بزرگترین تاثیرات مثبت و یا منفی را بر انسان‌ها می‌گذارند. از نگاه محققانی چون باربارا، ریچارد، جولیه و رابرت (۲۰۱۴) شیوه‌های فرزندپروری والدین از عوامل مختلفی چون فرهنگ حاکم بر جامعه، شرایط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی هر زمان تاثیر می‌پذیرد و نقش مهمی در رشد کودکان و نوجوانان دارد.

شایسته است از خود بپرسیم نقش ما در رشد و شکوفایی فرزندانمان چیست؟ به راستی فرزندان پرخاشگر، بهانه‌جو، گستاخ، بی‌اعتنا، لجباز، بی‌نظم و انضباط، بی‌مسئولیت، خانه‌گریز وهنجارشکن محصول تربیت چه کسانی هستند؟ رویای تربیت فرزندانی صالح و فعال و اثرگذار بر جامعه با چه راهکارهایی ممکن می‌شود؟ پاسخ سوالات فوق این است که اصول و روش‌ها وسبک‌های تربیتی مناسب از نگاه اخلاق و روانشناسی را بیاموزیم.

سبک تربیتی در روانشناسی چیست؟

افرادی چون بامریند، شفر، اریکسون، گلاسر و یونگ نظریات و الگوهای تربیتی مهمی را در زمینه فرزند پروری معرفی کرده‌اند. در این بین دایانا بامریند در اوایل دهه 1990 میلادی چهار سبک تربیتی والدین را مورد مطالعه قرار داد و در آن مولفه‌های میزان پذیرش و پاسخگویی والدین، کنترل‌گری والدین و میزان توقع والدین از فرزندانشان را تاکید نمود. نکته مهم این است که سبک فرزندپروری هر یک از والدین، برآمده از نگرش آنان در مورد فرزندان، نوع تربیت خودشان، نحوه برقراری ارتباط با فرزندان، جو عاطفی حاکم بر روابط والدین و روش نگهداری از فرزندان است (استنبرگ ، 2001). از بین چهار سبک تربیتی مقتدرانه، مستبدانه، آسان‌گیر و بی‌اعتنا؛ سبک مقتدرانه مناسب ترین سبک برای تربیت فرزندان محسوب می‌شود. در مقالات بعدی با سبک‌های تربیتی درست و نادرست در روانشناسی، تربیت بر اساس سنین مختلف کودکی و نوجوانی و اصول و نکات طلایی فرزند پروری آشنا خواهید شد.

نتیجه گیری

در این مقاله آموختید که فرزند پروری یک مهارت مهم و آموختنی است و با داشتن این مهارت می‌توانید اثر گذاری مستقیم و مثبتی بر رشد جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، شناختی و معنوی فرزندتان داشته‌باشید. جهت آشنایی کامل با مهارت فرزند پروری به ویدیوی آموزشی نویسنده مقاله مراجعه نمایید.