حتماً تا به حال عبارت “جلوه‌های ویژه” به گوشِتان خورده است و شما را به یاد فیلم‌های علمی یا تخیلی مانند “ارباب حلقه‌ها” یا “دزدان دریایی کارائیب” انداخته است. و با خود فکر کرده‌اید “vfx یا جلوه ویژه چیست؟” یا “فیلم‌سازان چطور آن را ایجاد می‌کنند؟”

در این مقاله سعی می‌کنیم پاسخ سؤالات شما را بیان کنیم.

Vfx چیست؟ Sfx چیست؟ چه تفاوتی با هم دارند؟

برای پاسخ به این سوال ابتدا بررسی می‌کنیم که Vfx مخفف چیست؟ Vfx مخفف دو عبارت Visual (بصری) و Effects (جلوه‌ها) است. پس در حقیقت برای “جلوه‌های ویژه” باید از عبارت Special Effects یا Sfx استفاده کنیم. از هر دوی این تکنیک‌ها برای ادغام شخصیت‌ها و محیط‌های مختلف با اتفاقات واقعی و خلق تصاویر و صحنه‌هایی استفاده می‌شود که در دنیای واقعی وجود ندارند یا بازسازی آن‌ها به زمان زیاد و پرداخت هزینه‌های گزاف نیاز دارد (مانند صحنه‌ی انفجار یک اتومبیل).

یکی دیگر ازدلایل استفاده از Vfx و Sfx حذف ایراداتی است که در طول فیلمبرداری متوجه آن نشده‌اند (مانند حذف اشیاء اضافی در صحنه). معمولا از Vfx (ویژوال افکت) و Sfx (اسپشیال افکت) با هدف ایجاد حس هیجان در مخاطب یا ملموس بودن مطالب علمی استفاده می‌شود. پیش از ابداع روش‌های Vfx و Sfx برای تولید این صحنه‌ها از ماکت‌های کوچک گچی، مقوایی و … یا عروسک‌ها و مدل‌های کوچک استفاده می‌شد. تصور کنید که پروسه‌ی ساخت ماکت‌ها چقدر زمان‌بر و پر دردسر بود!

نمونه‌ای از Sfx

اما به نظر شما این دو تکنیک چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ در روش Sfx افکت‌ها در طول فرآیند تولید و در هر پلان روی اجزای پروژه اعمال می‌شوند. مانند صحنه‌های انفجار بمب، آتش‌سوزی، باران و گریم‌های سینمایی مانند جای زخم و…  اما در روش Vfx فیلم به صورت کامل در مقابل پرده‌ی سبز (کروماکی) یا پرده‌ی آبی ضبط می‌شود (فیلم آموزش پرده سبز و نرم افزار های مورد نیاز – Green Screen) و در نهایت پس از اتمام فیلم‌برداری، با استفاده از کامپیوترهایی با پردازنده‌های قدرتمند جلوه‌های بصری روی آن اعمال می‌شود. مانند فیلم کتاب جنگل (Jungle Book) که به صورت کامل در مقابل پرده‌ی سبز فیلم‌برداری شده است.

انواع vfx یا جلوه ویژه

vfx یا جلوه ویژه به پنج روش مختلف انجام می‌شود که هر یک را به اختصار توضیح می‌دهیم.

1- CGI

CGI تعریف کاملی برای توضیح Vfx است. این عبارت به معنی تصاویر تولید شده با کامپیوتر (Computer-generated imagery) می‌باشد. مانند تصاویر موجودات افسانه‌ای و دایناسورها که کاملاً به صورت دیجیتال توسط کامپیوترها ایجاد شده‌اند و به صورت دو بعدی یا سه بعدی هستند. با به کار بردن اندکی ظرافت نیز می‌توان چهره‌ی بازیگران مسن را جوان‌تر نشان داد.

2- Compositing

ترکیب یا کروماکی (Chroma keying) روشی است که در آن هر یک از بازیگران به صورت جدا در مقابل پرده‌ای سبز یا آبی ایفای نقش می‌کنند و در انتها با استفاده از نرم‌افزارهای ترکیب آن‌ها را در کنار یکدیگر قرار می‌دهند و عناصر مختلف مانند ساختمان، جنگل، کوهستان و … را به آن اضافه می‌کنند. در ویدیوی زیر نمونه‌ای از استفاده از این روش را در فیلم ماتریکس مشاهده می‌کنید.

3- Motion capture

در روش Motion capture یا موکاپ، حرکات یک بازیگر را به صورت دیجیتالی ضبط می‌کنند و به یک مدل سه بعدی که توسط کامپیوتر طراحی کرده‌اند، منتقل می‌کنند. در این حالت سنسورهایی که دوربین می‌تواند ردیابی کند روی اعضای مختلف بدن و همچنین اجزای صورت بازیگر قرار می‌گیرد و به این صورت مدل کامپیوتری تمامی حرکات بازیگر را تقلید میکند. مانند کاراکتر گالوم در فیلم ارباب حلقه‌ها که بازیگر اصلی آن اندی سرکیس بود. همچنین در فیلم the planet of apes یا سیاره‌ی میمون‌ها از این تکنیک استفاده کرده‌اند.

نمونه‌ای از motion capture در فیلم سیاره میمون‌ها

4- Matte painting

Matte painting یا نقاشی مات به نوعی زیر مجموعه‌ی روش ترکیب یا Compositing می‌باشد. در این روش از یک تصویر زمینه‌ی ثابت استفاده می‌کنند و سپس فیلم‌ ضبط شده به آن اضافه می‌گردد. مانند فیلم جادوگر شهر اوز 1939

5- Animation

روش آخر انیمیشن است که در واقع زیرمجموعه‌ی روش CGI می‌باشد. پیکرهایی که قبلا با دست ترسیم می‌شدند امروزه تماماً به وسیله‌ی کامپیوترها طراحی می‌شوند و با دستکاری آن‌ها به صورت متحرک ظاهر می‌شوند.

چرا از Sfx استفاده می‌کنند؟

تا اینجا متوجه شدید که تولید فیلم با روش Vfx دردسرهای روش Sfx را ندارد. اکنون این سوال پیش می‌آید که آیا با وجود تکنیک Vfx همچنان با روش Sfx فیلم تولید می‌کنند؟

به دلیل این که در روش Sfx بازی بازیگران طبیعی‌تر خواهد بود و حتی با اجزای صورت خود می‌توانند حس و حال آن صحنه را به بیننده منتقل کنند، استفاده از آن همچنان مرسوم است و طرفداران خود را دارد.

چرا از Vfx استفاده می‌کنند؟

برای خلق صحنه‌هایی که وجود خارجی ندارند، دستیابی به آن‌ها غیرممکن (مانند صحنه‌ی حضور یک لشکر عظیم برای جنگ) یا خطرناک است؛ همچنین به منظور ایجاد تجربه‌ای لذتبخش برای مخاطب مانند صحنه‌ی سفر در کهکشان، اعماق اقیانوس‌ها و زمین و مشاهده‌ی موجودات ناشناخته از جلوه‌های بصری یا Vfx استفاده می‌کنند.

امروزه معمولاً از ترکیب هر دو روش استفاده می‌شود. به این صورت که تا جای ممکن فیلم‌برداری به صورت واقعی انجام می‌شود. سپس با استفاده از Vfx کیفیت نهایی صحنه‌های فیلم را بالا می‌برند. مانند فیلم Mad Max که در زیر می‌بینید.