نقاشی یکی از فعالیت‌های لذتبخش و سودمند برای کودکان است. این فعالیت می‌تواند خلاقیت آن‌ها را تحریک کند، مهارت‌های حرکتی آن‌ها را توسعه دهد، بیان آن‌ها را بهبود بخشد و رشد شناختی و عاطفی آن‌ها را تقویت کند. اما آموزش نقاشی به کودکان کار ساده‌ای نیست. این کار صبر، راهنمایی، تشویق و متدها و روش‌های مناسب را می‌طلبد. در این مقاله، اصول آموزش نقاشی به کودکان شامل: انواع نقاشی مناسب برای کودکان، ابزارهای مورد نیاز برای نقاشی کودکان، روانشناسی و نگرش آموزش نقاشی به کودکان و روش‌های آموزش نقاشی به کودکان را به طور جامع بررسی می‌کنیم.
فهرست عناوین مقاله
انواع نقاشی مناسب برای کودکان
نقاشی انواع بسیار زیادی دارد که کودکان می‌توانند یاد بگیرند و از آن لذت ببرند، مانند مدادرنگی، آبرنگ، اکریلیک، روغن، گواش، نقاشی با انگشتان، نقاشی با اسپری و غیره. اما همه انواع نقاشی به یک اندازه برای کودکان با سنین و توانایی‌های مختلف مناسب نیستند. شما برای اینکه عشق به هنر و نقاشی را در کودک تقویت کنید باید مطالعه و تحقیق کنید و آموزش ببینید.
انتخاب نوع نقاشی مناسب برای کودکان
پیش از هر چیز باید نوع نقاشی مناسب را بر اساس سن و توانایی‌ها و همچنین علایق کودک، انتخاب کنیم. یک انتخاب درست می‌تواند کودک را به نقاشی علاقه‌مند کند در حالی که یک انتخاب نامناسب می‌تواند او را برای همبشه از نقاشی متنفر کند. پس مهم است که در اولین گام در این مسیر، دقت کافی را داشته‌باشیم. برخی از عواملی که باید در انتخاب نوع نقاشی برای کودکان در نظر گرفت را در ادامه خواهیم دید.
سطح دشواری و پیچیدگی
برخی از انواع نقاشی، مانند روغن و اکریلیک، نیاز به مهارت و تکنیک بیشتری نسبت به دیگر انواع نقاشی، مانند آبرنگ و نقاشی با انگشتان دارند. بنابراین، این نوع نقاشی‌ها برای کودکان بزرگتر و با تجربه‌تر که می‌توانند چالش‌ها و ناامیدی‌های نقاشی را مدیریت کنند مناسب هستند. کودکان کوچکتر و کم‌تجربه ممکن است نقاشی‌های ساده‌تر و آسان‌تری را ترجیح دهند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به راحتی احساس درونشان را بیان کنند و خوش بگذرانند.
سطح ایمنی و بهداشت
برخی از انواع نقاشی، مانند رنگ روغن و نقاشی با اسپری، شامل مواد سمی و قابل اشتعال هستند که می‌توانند برای سلامت و ایمنی کودکان مضر باشند. بنابراین، کودکان نباید از آن استفاده کنند یا باید با احتیاط و نظارت بزرگسالان استفاده شود. دیگر انواع نقاشی مانند آبرنگ و نقاشی با انگشتان برای کودکان ایمن‌تر و بهداشتی‌تر هستند؛ زیرا از رنگ‌های مبتنی بر آب و غیرسمی استفاده می‌کنند که می‌توان آن‌ها را به راحتی از پوست و لباس‌ها پاک کرد.
سطح علاقه و انگیزه
کودکان ترجیحات و سلایق مختلفی در مورد انواع نقاشی دارند. برخی از کودکان ممکن است رنگ‌های روشن و زنده را دوست داشته‌باشند، در حالی که برخی دیگر رنگ‌های نرم و ظریف را ترجیح می‌دهند. برخی از کودکان ممکن است نقاشی‌های واقع‌گرایانه و جزئی را دوست داشته‌باشند، در حالی که برخی دیگر نقاشی‌های خیالی و مجازی را دوست دارند. بنابراین، نوع نقاشی و همچنین موضوع و هدف نقاشی باید بر اساس علاقه و انگیزه کودک انتخاب شود.
انتخاب ابزارهای مورد نیاز برای نقاشی
نقاشی نیاز به ابزارها و مواد مختلفی دارد، مانند: رنگ‌ها، قلم‌موها، پالت‌ها، بوم‌ها، کاغذها، پایه بوم، پیش‌بندها و غیره. اما همه ابزارها و مواد برای کودکان مناسب نیستند. توجه به نکات ایمنی در انتخاب مواد و لوازم نقاشی برای کودکان ضروری است. همچنین می‌توانید با توجه به مواردی که در ادامه ذکر می‌شود، خلاقیت کودکان را برانگیزید و آن‌ها را بیشتر به هنر نقاشی علاقه‌مند کنید.
برخی از نکات برای انتخاب ابزارها و مواد مناسب برای کودکان عبارتند از:
ابزارها و مواد با کیفیت انتخاب کنید
ابزارها و مواد با کیفیت می‌توانند در نتیجه و لذت نقاشی تفاوت ایجاد کنند. رنگ‌های با کیفیت دارای رنگدانه‌های بیشتر و پرکننده‌های کمتر هستند، و به این معنی است که رنگ بیشتری دارند و کمتر محو هستند. قلم‌موهای با کیفیت دارای تارهای صاف و انعطاف‌پذیر هستند، که دارای کنترل بیشتر و ریزش کمتری می‌باشند. پالت‌های با کیفیت دارای سطوح صاف و تخت هستند، به این معنی که بیشتر رنگ مخلوط شده و هدر نمی‌رود. بوم‌ها و کاغذهای با کیفیت دارای بافت‌های صاف و محکم هستند، که دارای قدرت و استحکام بیشتری می‌باشند و کمتر پاره می‌شوند. بنابراین کیفیت ابزارها تاثیر بسزایی در نقاشی خواهد داشت. اما اگر کودک شما فقط جهت سرگرمی نقاشی می‌کند، نیازی به استفاده از لوازم گران‌قیمت نیست.
ابزارها و مواد را متناسب با سن و توانایی کودک انتخاب کنید
ابزار و مواد مناسب برای نقاشی کودکان کدام‌اند؟ ابزارها و مواد مناسب آن‌هایی هستند که با نوع نقاشی و سن و توانایی کودک مطابقت دارند. برای مثال، رنگ‌ها و قلم‌موهای آبرنگ مناسب برای نقاشی آبرنگ هستند، در حالی که رنگ‌ها و قلم‌موهای اکریلیک مناسب برای نقاشی اکریلیک هستند. به همین ترتیب، قلم‌موهای کوچک و نرم برای کودکان مبتدی مناسب هستند، در حالی که قلم‌موهای بزرگ و سخت برای کودکان بزرگتر و در سطح پیشرفته مناسب هستند. هنگام تهیه مواد و ابزار نقاشی برای کودک خود به این موارد توجه کنید.
در انتخاب مواد و لوازم تنوع به خرج دهید
ابزارها و مواد متنوع می‌توانند خلاقیت و کنجکاوی کودک را تحریک کنند، همچنین اثرات و تجربه‌های مختلفی را فراهم کنند. برای مثال، علاوه بر رنگ‌ها و قلم‌موها، کودکان می‌توانند از اسفنج، مهر، رولر (غلتک)، قالب، مدادرنگی، ماژیک، مداد و غیره نیز برای ایجاد بافت‌ها و الگوهای مختلف استفاده کنند. علاوه بر بوم و کاغذ، کودکان می‌توانند از سنگ‌ها، چوب، مقوا، پارچه، برگ، شاخه‌های درختان، صدف‌ها و… نیز برای ایجاد شکل‌ها و فرم‌های مختلف استفاده کنند. استفاده از مواد و وسایل مختلف باعث افزایش خلاقیت کودکان می‌شود. شما می‌توانید با ایجاد مسئله‌ها و سوال‌های ساده و راهنمایی آن‌ها در پیداکردن پاسخ، مهارت حل مسئله آن‌ها را نیز تقویت کنید. و این مسائل اگر از جنس نقاشی و طراحی باشند، هم مهارت حل مسئله را می‌آموزند و هم هنر نقاشی را!
تاثیر روانشناسی و نگرش معلم در آموزش کودکان
اصول آموزش نقاشی به کودکان فقط درباره انتقال مهارت‌ها و تکنیک‌ها نیست، بلکه درباره پرورش اعتماد به نفس و شوق آن‌ها نیز هست. بنابراین، روانشناسی و نگرش معلم در یادگیری و لذت کودک بسیار مهم و تاثیرگذار است. همانطور که می‌دانید و خودتان نیز احتمالا تجربه کرده‌اید، یک معلم می‌تواند کودک را عاشق یک درس یا موضوع کند یا او را از آن درس و موضوع متنفر کند. اگر اصول آموزش که در سنین مختلف فرق می‌کند رعایت شوند، قطعا علاقه بیشتری به وجود می‌آید و یادگیری بهتر شکل می‌گیرد.
آموزش‌های نقاشی کودک و نوجوان لیموناد منبع مناسبی برای شما خواهند بود تا برای همراهی و آموزش نقاشی به کودکان دلبندتان از آن‌ها الهام بگیرید. این آموزش‌ها شامل سبک‌های مختلف نقاشی و همچنین نقاشی با ابزارهای متنوع است که می‌تواند کودک شما را علاقه‌مند و سرگرم کند. از طریق لینک زیر به این آموزش‌ها دسترسی خواهید داشت.
اصول آموزش نقاشی به کودکان
همانطور که گفتیم نگرش و شیوه‌ی آموزش یک معلم در یادگیری و علاقه‌ی کودک به یک موضوع بسیار موثر است. بنابراین یادگیری نقاشی هم برای این که برای کودک لذتبخش باشد نیازمند رعایت اصول آن از سوی معلم است. برخی از اصول آموزش نقاشی به کودکان عبارتند از:
روی فرآیند تمرکز کنید، نه نتیجه
فرآیند نقاشی مهم‌تر از نتیجه نقاشی است؛ زیرا شامل کاوش، آزمایش، تجربه و کشف کودک است. بنابراین، معلم نباید نقاشی کودک را بر اساس واقع‌گرایی، دقت یا زیبایی آن قضاوت یا انتقاد کند. بلکه باید تلاش، خلاقیت و ابتکار کودک را قدردانی و تحسین کند. یک نقاشی عالی و بی‌نقص، هدف این آموزش نیست، بلکه هدف از آموزش نقاشی به کودکان، تاثیرات مثبت بر طرز فکر و خلاقیت آن‌هاست. در مقاله “چگونه با کودک در مورد نقاشی اش صحبت کنیم؟” می‌توانید مطالب بیشتری در این‌باره مطالعه کنید.
تشویق کنید، نه سرکوب
معلم باید کودک را تشویق کند که چیزهای جدید را امتحان کند، اشتباه کند و از آن‌ها بیاموزد، نه اینکه کودک را از ریسک‌کردن، خطاکردن و احساس ناامیدی باز دارد. معلم همچنین باید کودک را تشویق کند که احساسات، افکار و نظرات خود را بیان کند، نه اینکه دیدگاه‌ها، داستان‌ها یا انتظارات خود را بر نقاشی کودک تحمیل کند. دنیای کودکان محدودیت‌های کمتری نسبت به بزرگسالان دارد! چرا که آن‌ها ذهنیتی محدود ندارند، و برعکس بزرگسالان، شوق تجربه‌کردن دارند و دقیقا به همین دلیل خلاق‌تر هستند. این خلاقیت را باید پرورش داد.
الهام‌بخش باشید، نه آموزگار
معلم باید برای کودک با ارائه مثال‌ها، پیشنهادها و سوال‌ها الهام‌بخش باشد، نه اینکه نقاشی را با دادن دستورالعمل‌ها، قوانین و پاسخ‌ها به کودک آموزش دهد. همچنین باید کودک را در معرض منابع مختلف برای ایده‌پردازی، مانند طبیعت، هنر، کتاب، موسیقی و… قرار دهد، نه اینکه آن‌ها را به یک موضوع یا هدف خاص محدود کند. اینکه کسی چیزی را خودش یاد بگیرد و معلم فقط نقش راهنما را داشته‌باشد، به مراتب تاثیرگذارتر از آن است که مستقیما آن مطلب آموزش داده‌شود. این موضوع حتی برای بزرگسالان نیز صدق می‌کند. برای اینکه راهنمای خوبی برای نقاشی کودکان باشید پیشنهاد می‌کنیم مقاله “چگونه به کودکان خود نقاشی یاد بدهیم” را مطالعه کنید.
روش آموزش نقاشی به کودکان
بسته به نوع نقاشی، ابزارها و مواد، روانشناسی و نگرش و اهداف و خواسته‌ها روش‌های مختلفی برای آموزش نقاشی به کودکان وجود دارد. در قرن ۲۱ یک روش یا متد خاص وجود ندارد که بتوان به تمام افراد تعمیم داد، بلکه آموزش شخصی‌سازی‌شده متد به‌روزی است که بسیار کاربردی‌تر و موثرتر عمل می‌کند. آموزش شخصی‌سازی‌شده، بدان معناست که طبق شناختی که از شخصیت کودک دارید و بر اساس تمایلات و علایق او، روش تدریس خود را سازگار کنید.
آموزش شخصی سازی شده نیاز به مطالعه و تجربه دارد. از این رو برخی از مراحل عمومی که می‌توان در آموزش نقاشی به کودکان دنبال کرد را در ادامه ذکر می‌کنیم:
- محیط را آماده کنید: معلم باید با ایجاد یک فضای مناسب، جمع‌آوری ابزارها و مواد لازم و تضمین ایمنی و بهداشت کودک، محیط را برای نقاشی آماده کند.
- موضوع را معرفی کنید: معلم باید موضوع نقاشی را با توضیح نوع نقاشی، نشان‌دادن برخی از مثال‌ها و پرسیدن برخی سوال‌ها برای برانگیختن علاقه و کنجکاوی کودک معرفی کند.
- تکنیک را آموزش دهید: معلم باید تکنیک نقاشی را با استفاده از مراحل ساده و روشن، نشان‌دادن اثرات و نتایج و دعوت کودک برای مشاهده و پرسش سوال آموزش دهد.
- تمرین کنید: معلم باید تکنیک آموزش‌داده‌شده را با ارائه بازخورد، کمک و تشویق و اجازه‌دادن به کودک برای کاوش، آزمایش و تجربه به صورت آزاد و مستقل تمرین کند.
- نتیجه را مرور کنید: معلم باید نتیجه نقاشی را با درخواست از کودک برای توضیح نقاشی خود، دادن نظرات مثبت و سازنده و پیشنهاد برخی اصلاحات و گسترش‌ها مرور کند.
سخن آخر
نقاشی یک فعالیت شگفت‌انگیز برای کودکان است که می‌تواند برای آن‌ها از جهات مختلف سودمند باشد. اما آموزش نقاشی به کودکان نیاز به کمی دانش و مهارت و صبر و اشتیاق فراوان دارد. در این مقاله، سعی کردیم این دانش و مهارت را با عنوان “اصول آموزش نقاشی به کودکان” بررسی کنیم تا شما بزرگسالان به عنوان والدین یا آموزگار نقاشی به کودکان بتوانید نقش خود را در تربیت و پرورش کودکان به بهترین نحو ایفا کنید. فراموش نکنید که در آموزش هر مطلبی به کودکان، شادابی و نشاط را وارد فرایند یادگیری کرده و محیطی شاداب و هیجان‌انگیز برای پرورش مهارت‌های کودک ایجاد کنید.
