موسیقی زبان مشترک تمام انسان‌های روی زمین است. انسان‌ها از زمان‌های گذشته با نواختن انواع ساز با یکدیگر ارتباط برقرار میکردند و یا شادی یا غم خود را به وسیله‌ی موسیقی نشان می‌دادند. از طرفی نواختن ساز یکی از بهترین لذت‌های زندگی است و این که ببینید توانسته‌اید با استفاده از یک ساز صدای خوشی ایجاد کنید حس خوبی در شما به وجود می‌آورد.
ممکن است به تازگی به این فکر افتاده باشید که ساز بنوازید اما نتوانسته باشید ساز مناسب خود را پیدا کنید. با خواندن مقاله معرفی انواع سازهای موسیقی می‌توانید تا حدودی با انواع سازها آشنا شوید و ساز مورد علاقه‌ی خود را انتخاب کنید.

معرفی انواع سازهای موسیقی

به طور کلی 5 دسته‌بندی برای انواع سازهای موسیقی وجود دارد که هر دسته ممکن است تا 300 ساز را در خود جای بدهد. بنابراین بیش از 1500 ساز مختلف در دنیا وجود دارد که بعضی از آن‌ها معروف و شناخته شده هستند و بعضی از آن‌ها محلی بوده و فقط در یک منطقه خاص استفاده می‌شوند.

1- سازهای کوبه ای (Percussion instruments)

سازهای کوبه‌ای یا ضربه‌ای یکی از انواع سازهای موسیقی است که با ضربه‌ی دست یا ابزار، حرکت انگشت یا … به صدا در می‌آیند و پس از صدای انسان از قدیمی‌ترین سازها هستند که از هزاران سال پیش برای مراسم شادی و عزا و یا برای برقراری ارتباط و… مورد استفاده قرار میگرفتند. این سازها از نظر کوک شدن به دو دسته‌ی کوک معیّن (مانند درام و زایلوفون) و کوک نامعیّن (مانند تمبک و دف) تقسیم می‌شوند  و کار اصلی آنها ایجاد ضرب (ریتم) است.

از معروفترین سازهای کوبه ای می توان به: 1- درام(drums)، 2- دف (Daf ،Dap, Def)، 3- تمبک (Tombak)

+ معرفی آموزش مرتبط: آموزش دف مبتدی با تدریس استاد حمید طاهری

زایلوفون (xylophone) یا بلز (bells)،

2- سازهای بادی (Wind instruments)

این سازها از قدیمی‌ترین سازهایی هستند که به دست انسان ساخته شده‌اند. انسان اولیه با دمیدن در میان دو برگ و ایجاد ارتعاش در آن و یا دمیدن در شاخ حیوانات متوجه شد که با دمیدن در اشیا می تواند صداهای جدیدی تولید کند و بعدها با استفاده از این دانشِ خود سازهای پیشرفته‌تری اختراع کرد.

امروزه هر سازی که صدای آن در اثر ارتعاش هوا در لوله و بدلیل تماس و لرزش لب‌های نوازنده ایجاد شود، عضوی از خانواده‌ی سازهای بادی تلقی می‌شود. در این سازها با استفاده از دریچه‌ها و دکمه‌هایی که در لوله‌های آن هستند گام موسیقی را تغییر می‌دهند. سازهای بادی را با توجه به ساختار ساز و چگونگی تولید صدا در آن‌ها به دو دسته‌ی سازهای بادی چوبی و سازهای بادی برنجی تقسیم می‌کنند ولی در واقع جنس آن‌ها ملاک طبقه‌بندی نیست.

در بدنه‌ی سازهای بادی چوبی تیغه‌های هوایی که معمولا لوله و مجراهای توخالی هستند موجودند که در اثر دمیدن و به ارتعاش در آمدن لوله ها و مجراها صدا تولید می‌شود.در سازهای بادی برنجی نوازنده با لرزش لب و ایجاد ارتعاش به درون کاسه‌ی دهنی می‌تواند صدا تولید کند. درواقع لوله‌ای که در این سازها موجود است باعث می‌شود از ارتعاش لب نوازنده صدا تولید شود.

مانند 1- فلوت (flute)، 2- کلارینت (clarinet)، 3- هارمونیکا(harmonica)

3- سازهای زهی (Stringed instruments)

سازهای زهی به سازهایی گفته می‌شود که در ساختار آن‌ها سیم یا به عبارتی زه به کار رفته است و صدا با ارتعاش سیم‌ها ایجاد می‌شود.
این سازها با توجه به نحوه‌ی نواختن آن‌ها به 3 دسته تقسیم می‌شوند:

ساز زهی – زخمه‌ای

در این نوع از سازها صدا با استفاده از نواختن انگشت یا زخمه روی سیم ایجاد می‌شود مانند 1- گیتار (guitar)، 2- سه تار(setar)

ساز زهی – آرشه ای

در سازهای زهی-آرشه‌ای صدا با استفاده از وسیله‌ای که آرشه نام دارد ایجاد می‌شود مانند 1- کمانچه(kamancheh) و 2- ویولن (violin)

ساز زهی – کوبه‌ای

در این سازها صدا با کوبیدن وسیله‌ای روی سیم‌ها تولید می‌شود مانند ساز سنتور (santour)

+ معرفی آموزش مرتبط: آموزش سنتور توسط استاد علیرضا عبداللهی

4- سازهای الکترونیکی (Electronic instruments)

از دوره‌ی انقلاب صنعتی در اروپا با پیشرفت‌های بسیاری که در ساخت آلات موسیقی ایجاد شد، انواع مختلفی از سازها از جمله سازهای الکترونیک به انواع سازها اضافه شد. سازهای الکترونیک سازهایی هستند که با دانش الکترونیک (فیزیک صوت) اصوات جدیدی را تولید می‌کنند و با استفاده از یک بلندگو آن را پخش می‌کنند.
این سازها می‌توانند از رابط کاربری که دارند برای ایجاد و تنظیم صدا استفاده کنند که این رابط کاربری دارای دو بخش کنترل کننده و ترکیب کننده یا سینتی سایزر (Synthesizer) می‌باشد مانند گیتارالکتریک (Electric guitar)

+ معرفی آموزش مرتبط: آموزش گیتار الکتریک توسط استاد اهورا کرباسی

*سینتی سایزر Synthesizer: سینث‌سایزر می‌تواند طیف گسترده‌ای از صداها را شامل صداهای انواع آلات موسیقی، صداهای انسانی و خاص و صداهای طبیعی و حتی صداهایی که پیش از این وجود نداشته‌اند را به صورت یک طنین با فرکانس‌های مشخص و متفاوت الکتریکی تولید و ترکیب نماید. به عبارت دیگر سینث‌سایزر می‌تواند به همانندسازی صداهای مختلف بپردازد یا نواهای جدید تولید کند.

5- سازهای صفحه کلیددار (Keyboard instruments)

سازهای صفحه کلیددار از پرطرفدارترین سازها هستند و همان‌طور که از نام آن مشخص است به سازهایی گفته می‌شود که در آن‌ها فشار کلیدها یا کلاویه‌ها صدا ایجاد می‌کند. به این صورت که فشار کلیدها باعث برخورد چکش‌هایی در داخل جعبه چوبی به سیم‌های فلزی آن می‌شود و نتیجه‌ی این برخورد ایجاد صدای ساز است.
از معروف‌ترین سازهای صفحه کلیددار می‌توان به پیانو (piano) و آکاردئون (acordian) اشاره کرد.

آکاپلا چیست؟

همچنین نوعی موسیقی به نام آکاپلا (A capella) وجود دارد که در آن با استفاده از اصوات گلو و حنجره و کنترل آن‌ها، صداهای مختلفی تولید می‌شود. به نوعی ساز مورد استفاده در این موسیقی حنجره‌ی انسان است، پس به نظر می‌رسد می‌توانیم حنجره را نیز در دسته‌ی سازهای بادی قرار دهیم.

A Capella یک واژه‌ی ایتالیایی به معنای “به روش کلیسا” است. در گذشته این موسیقی برای مراسم مذهبی مسیحیان در کلیسا مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما امروزه به هر موسیقی مذهبی یا غیرمذهبی که بدون استفاده از ساز اجرا شود آکاپلا میگویند که در سراسر دنیا طرفداران زیادی پیدا کرده است.

چگونه ساز موسیقی انتخاب کنیم ؟

اکنون که با انواع ساز آشنا شده‌اید به بررسی نکاتی می‌پردازیم که لازم است آن‌ها را پیش از یادگیری هرگونه ساز مدنظر داشته باشید:

• شما در هر سن و سالی می توانید نواختن ساز را شروع کنید به شرط اینکه صبور باشید و با دقت و حوصله تمارین خود را به صورت مستمر انجام دهید.
• مهم است که شما به سازی که می‌نوازید علاقه داشته باشید و نوع در دست گرفتن و نواختن آن برای شما دشوار نباشد. در غیر این صورت بعد از مدتی از تمرین خسته شده و ممکن است نواختن را رها کنید.
• فیزیک بدن شما برای انتخاب سازتان بسیار اهمیت دارد. اندازه‌ی دست‌ها و انگشت‌ها، داشتن ارتودنسی برای انتخاب سازهای بادی و یا اندام کوچک در کودکان که برای حمل هر سازی مناسب نیست، از جمله نکاتی است که هنگام انتخاب ساز باید به آن دقت کنید.
• همچنین باید توجه کنید که مکان زندگی شما در انتخاب سازتان موثر است و شما به راحتی نمی‌توانید در یک آپارتمان سازهای پرسروصدایی مانند درام بنوازید!
• برای اینکه ساز مناسب خود را پیدا کنید می توانید به یک فروشگاه آلات موسیقی یا آموزشگاه مراجعه کنید و از آن‌ها بخواهید سازهای مختلف را در اختیار شما بگذارند و کمک کنند تا ساز مناسب خود را پیدا کنید.

در نهایت باید بدانید که تنوع سازها بسیار بیشتر از آن است که معرفی آن‌ها در یک مقاله بگنجد. اما امیدوارم این مقاله و نکاتی که در آن گفتیم برای انتخاب ساز مورد علاقه‌ی شما مفید واقع شود.