از موضوعاتی که این روزها زیاد درباره‌ی آن می‌شنویم بیت کوین و ارزهای دیجیتال است. اولین باری که درباره‌ی این موضوعات تحقیق کردم با مفهوم بلاک چین برخورد کردم و زمان زیادی طول کشید که بفهمم بلاک چین چیست؟ و معنی و ساختار آن را درک کنم. در این پست سعی کردم معنی بلاک چین را با ذکر مثال و به زبان ساده بیان کنم. برای آشنایی با بلاک چین لازم است ابتدا با مفهوم پایگاه داده یا بانک اطلاعاتی آشنا شوید.

پایگاه داده یا بانک اطلاعاتی چیست؟

پایگاه داده (DataBase) که به آن بانک اطلاعاتی نیز می‌گوییم، به زبان ساده محلی برای ذخیره‌سازی و نگهداری اطلاعات است و معمولا در سازمان‌ها و شرکت‌ها از آن استفاده می‌کنند. از ویژگی‌های پایگاه‌های داده قابلیت پردازش و دسترسی به صورت چندکاربره و قابلیت گزارش‌گیری از اطلاعات است. به عنوان مثال تمامی اطلاعات شما در پایگاه داده‌ی سازمانی مانند بانک ذخیره می‌شود. هنگام انجام تراکنشی مانند نقل و انتقال پول، بانکدار به اطلاعات و تراکنش‌های قبلی شما دسترسی دارد و می‌تواند آن‌ها را بخواند و تغییر دهد.

سیستم این پایگاه داده متمرکز است یعنی تراکنش‌ها فقط زمانی انجام می‌شوند که به تایید یک فرد یا سازمان (بانکدار) برسد. هم‌چنین در پایان عملیات نقل و انتقال پول، اطلاعات این تراکنش جدید را به تراکنش‌های قبلی اضافه و آن را ذخیره می‌کند. در نتیجه از مقدار پولی که در حساب شما بود و مقداری که کم یا زیاد شد مطلع خواهد شد. این یک نمونه‌ی ساده از یک بانک اطلاعاتی یا دیتابیس است.

بلاک چین چیست؟

بلاک چین به معنی زنجیره‌ای از بلاک‌ها، یک نوع پایگاه داده‌ی گسترده است که با پایگاه داده‌های دیگر دو تفاوت‌ مهم و اساسی دارد:

• مهم‌ترین تفاوت آن این است که یک شبکه‌ی غیر متمرکز است و همه‌ی کاربران می‌توانند اطلاعات را مشاهده کنند که به منزله‌ی تایید تراکنش‌ها است؛ پس برای انجام تراکنش به تایید یک نفر نیاز نیست.
• تفاوت مهم دیگر بلاک چین با پایگاه داده‌های معمولی این است که کاربران به اطلاعات دسترسی دارند ولی نمی‌توانند آن را تغییر دهند.

اطلاعات به صورت رمزنگاری شده به ترتیب در بلاک‌هایی ذخیره می‌شوند. هر کدام از این بلاک‌ها ظرفیت مشخصی دارند و پس از این که ظرفیت آن‌ها تکمیل شد، در کنار بلاک قبلی قرار می‌گیرد و برای ثبت اطلاعات بعدی از یک بلاک جدید استفاده می‌شود. برای کدگذاری هر بلاک، قسمتی از اطلاعات بلاک قبلی نیز استفاده می‌شود که این روش از هک کردن شبکه جلوگیری می‌کند.

تعریف بلاک چین با مثال

همان‌طور که می‌دانید برای انجام اکثر کارها و رفع نیازهایمان به سازمان یا نهادی احتیاج داریم که آن را برای ما انجام دهد. برای مثال برای نقل و انتقال پول به بانک‌ها نیاز داریم یا برای ثبت اسناد به دفاتر اسناد رسمی و برای ثبت هویت و دریافت شناسنامه به سازمان ثبت احوال نیاز داریم. این سازمان‌ها برای ارائه‌ی خدمات، آسان کردن کارها و نظم بخشیدن به آن‌ها ایجاد شده‌اند و در قبال انجام این خدمات از متقاضی کارمزد دریافت می‌کنند. به این سازمان‌ها نهادهای ثالث می‌گوییم.

آیا وجود نهادهای ثالث لازم است؟

این که همه چیز با نظم، اصولی و سازمان‌یافته انجام می‌شود به نظر عالی است؛ اما موردی که در این بین وجود دارد این است که حریم شخصی متقاضی خدمات تا حد زیادی نقض می‌شود و سازمان‌ها روی تمام کارها نظارت دارند. به عنوان مثال بانک‌ها به تمام اطلاعات از جمله میزان درآمد یا مقدار اندوخته‌ی مالی شما دسترسی دارند در صورتی که شاید خلاف علاقه‌ی شما باشد. آن‌ها هم‌چنین از مبالغ انتقالی شما، مقدار خریدی که می‌کنید، جایی که از آن خرید می‌کنید و… آگاه می‌شوند. شاید بخواهید مقداری پول برای فردی در یک کشور دیگر ارسال کنید و نخواهید کسی از مقدار آن یا هویت شخص دریافت کننده باخبر شود اما در حال حاضر بانک شما و بانک مقصد از تمام جزئیات این تراکنش مطلع خواهند شد.

این آگاهی معمولا برای وضع قوانین و اجرای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد اما دریافت کارمزدهای بالا و نظارت بر حریم شخصی فرد ناخوشایند است. در بعضی کشورها اگر مبلغی که به حساب بانکی فرد منتقل می‌شود از حد معلومی بیشتر باشد حساب فرد را بلوکه می‌کنند و تا زمانی که توضیح قابل قبولی برای منبع آن نداشته باشد به آن دسترسی ندارد. گاهی نیز ممکن است برای آن مالیات تعیین کنند و فرد باید آن را بپردازد. با تمام این تفاسیر وجود این‌گونه نهادهای ناظر چندان باب میل نیست.

فرآیند انتقال وجه از طریق بانک به کشورهای دیگر یا زمان‌بر است و یا مبالغ زیادی به عنوان کارمزد باید پرداخت شود. بلاک چین راه حلی است برای تمامی این مشکلات!

بلاک چین چگونه مشکلات وجود نهادهای ثالث را حل می‌کند؟

با استفاده از بلاک چین می‌توانید با حذف بانک‌ها به عنوان واسطه به صورت مستقیم وجه را به فرد منتقل کنید. این تراکنش در شبکه‌ی بلک چین ثبت می‌شود ولی مشخص نیست گیرنده و فرستنده چه کسانی هستند. مزیت این روش سرعت بالا، عدم آگاهی نهادها از هویت افراد و مبالغ انتقال وجه است که در نتیجه‌ی آن نیازی به پرداخت مالیات نیست و حساب فرد بلوکه نخواهد شد.

به عنوان مثالی دیگر اگر بخواهیم با بلاک چین یک سند را ثبت کنیم دیگر نیازی نیست به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنیم. هر دو طرف معامله با هم به توافق می‌رسند و این سند را ثبت می‌کنند. افراد دیگر در شبکه بلاک چین هم این ثبت سند را می‌بینند که به منزله‌ی تایید ثبت است اما قادر به دستکاری آن نخواهند بود و نمی‌فهمند دو طرف ثبت سند چه کسانی هستند.

در نتیجه بلاک چین تمام این نهادهای ثالثِ ارائه دهنده‌ی خدمات را حذف می‌کند و سیستمی ایجاد می‌کند که در آن قادر خواهیم بود تمام خدمات را در یک شبکه‌ی غیر متمرکز انجام دهیم. در ویدیوی زیر توضیحات بیشتری درباره‌ی شبکه‌های متمرکز و غیرمتمرکز مشاهده خواهید کرد.

ویژگی‌های بلاک چین چیست؟

بلاک چین مثل یک گاوصندوق شیشه‌ای است که تمامی تراکنش‌ها و محتویات آن را می‌توانیم ببینیم اما قادر به تغییر یا برداشت از آن نیستیم و دارای ویژگی‌های زیر است:

• امنیت آن در حدی بالا است که حتی فردی که اطلاعاتی را در آن قرار می‌دهد نمی‌تواند به همان اطلاعات هم دسترسی داشته باشد؛
• همه‌ی تراکنش‌ها در یک دفتر کل ثبت می‌شود و ما می‌توانیم آن را مشاهده کنیم و چیزی قابل پنهان کردن نیست که یعنی اعمالی مانند پولشویی در این شبکه هرگز اتفاق نمی‌افتد؛
• حفظ حریم شخصی افراد؛

• بلاک چین مدت زمان انجام یک تراکنش را تا حد زیادی کاهش می‌دهد زیرا برای تایید تراکنش و ثبت آن عملیاتِ راستی آزمایی مانند شبکه‌های متمرکز انجام نمی‌شود. به نوعی تراکنش‌ها در لحظه انجام می‌شوند.
• مزیت دیگر بلاک چین کدگذاری قدرتمند آن است. یعنی تمامی اطلاعات آن به صورت امضاهای الکترونیک رمزنگاری می‌شود و هیچ کس به آن‌ها دسترسی ندارد. هر بلاک حاوی بخشی از اطلاعات بلاک قبلی است و قابل هک نیست.
• شبکه‌ی بلاک چین برای تایید عملیات به هیچ مرجعی احتیاج ندارد. همه افراد در سیستم برابر هستند و قوانین استانداردی در مورد نحوه تبادل اطلاعات بلاکچین در هر نود وجود دارد.

کاربردهای بلاک چین

بلاک چین یک فناوری نسبتا قدیمی است که زمینه‌های استفاده از آن با روی کار آمدن ارزهای دیجیتال (معرفی بیت کوین در سال 2008) روزبه‌روز گسترش یافت تا جایی که در سال 2020 به مورد تقاضاترین تجارت تبدیل شد. حالا دیگر این فناوری فقط در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال کاربرد ندارد و در موارد بسیاری می‌توان این شبکه را پیاده سازی کرد. از جمله:

• پزشکی و سلامت؛
• توزیع واکسن و نظارت بر واکسیناسیون؛
• رهگیری اطلاعات؛
• خرده فروشی و جلوگیری از توزیع اجناس تقلبی؛
• تجارت الکترونیک؛
• خرید و فروش؛
• انتخابات؛

• حق کپی رایت؛
• تولید محتوا؛
• سئو و بازاریابی؛
• صنعت خودروسازی و حمل‌ونقل؛
• ساخت‌وساز و معماری؛
• مدیریت انرژی و مدیریت پسماند؛
• مخابرات و انتشارات؛
• بازی‌های کامپیوتری
• و…