در زندگی روزمره، با افراد مختلفی که شخصیت‌ها، رفتارها و سبک‌های ارتباطی متنوعی دارند، ارتباط داریم. برقراری ارتباط موثر با افراد، مهارتی ضروری است که می‌تواند به ما در ایجاد روابط بهتر، بهبود همکاری و ارتقای زندگی اجتماعی و حرفه‌ای کمک کند. یک ابزار مفید که می‌تواند به ما در درک بهتر خودمان و دیگران کمک کند، مدل ارزیابی رفتار دیسک (DISC) است. در این مقاله، در مورد مدل رفتاری دیسک، چگونگی کارکرد آن و اینکه چگونه می‌تواند به ما در شناخت بهتر دیگران کمک کند، بحث خواهیم کرد. ابتدا ببینیم مدل رفتاری دیسک (DISC) چیست؟ چرا یادگیری این مدل مهم است؟

مدل رفتاری دیسک چیست؟

مدل رفتاری دیسک (DISC) یک معیار ارزیابی رفتار است که به افراد کمک می‌کند تا رفتار، سبک ارتباطی و تفاوت‌های فردی خود با دیگران را درک کنند و این شناخت را در برقراری ارتباط موثر با دیگران (که در ادامه مقاله توضیح خواهیم داد) به کار گیرند. این مدل بر اساس تئوری DISC است که چهار سبک رفتاری اصلی را شرح می‌دهد: سلطه‌گری (Dominance)، تأثیرگذاری و نفوذ (Influence)، ثبات (Steadiness)، موشکافی و وظیفه‌شناسی (Conscientiousness). هر یک از این سبک‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که می‌توانند بر نحوه برخورد افراد با دیگران تأثیرگذار باشند. لازم به ذکر است هیچ یک از مدل‌های رفتاری دیسک بر دیگری برتری ندارد. برخی افراد فکر می‌کنند مدل رفتاری خودشان مدل درست است در صورتی که چنین طرز فکری اشتباه است. تمام این مدل‌های رفتاری در لایه مثبت خود خوب و در لایه منفی خود مضرند.

درونگرا یا برونگرا؟ وظیفه‌گرا یا مردم‌گرا؟

مدل DISC شامل دو تقسیم‌بندی اصلی می‌شود: برون‌گرا و درون‌گرا. افراد درون‌گرا به طور عمومی بیشتر آرام و متمرکز بر خود و کارهایشان هستند، در حالی که افراد برون‌گرا معمولاً فعال و اجتماعی هستند. علاوه بر این، مدل DISC شامل دو تقسیم‌بندی دیگر نیز می‌شود: مردم‌گرا و وظیفه‌گرا. افراد مردم‌گرا، بیشتر به دنبال ساخت روابط و برقراری ارتباط با دیگران هستند، در حالی که افراد وظیفه‌گرا، بیشتر روی تکمیل وظایف و رسیدن به اهداف تمرکز دارند. در تصویر زیر، این دو تقسیم‌بندی را طبق مدل دیسک مشاهده می‌کنید. به طور مثال افراد گروه D و I برونگرا هستند و افراد گروه I و S مردم‌گرا هستند.

حال به توضیح دقیق‌تر هر یک از این چهار سبک رفتاری می‌پردازیم.

سلطه‌گر (Dominance):

افرادی که دارای شخصیتی سلطه‌گر هستند، تمایل دارند با اعتماد به نفس و قاطعانه عمل کنند. این افراد به خود مطمئن هستند و اراده قوی دارند. آنها ممکن است به عنوان آدمی مصر یا حتی پرخاشگر به نظر برسند، اما در دستیابی به اهداف و برعهده‌گرفتن مسئولیت‌ها موفق عمل می‌کنند. افراد گروه D با قدرت و موفقیت انگیزه می‌گیرند و روحیه رقابتی قوی دارند.

تاثیرگذار (Influence):

افرادی که مدل رفتاری تأثیرگذار دارند، افرادی خون‌گرم، اهل معاشرت، خوش‌بین و سرزنده ‌هستند. آن‌ها اغلب اقناع‌کننده، جذاب و اجتماعی دیده می‌شوند. این افراد ممکن است به عنوان احساساتی، پرحرف یا بی‌انضباط تلقی شوند، اما در ایجاد روابط و الهام‌بخشی به دیگران ماهر هستند. شخصیت‌های گروه I اغلب از تشویق، توجه و محبوبیت خوشحال می‌شوند و انگیزه می‌گیرند.

با ثبات (Steadiness):

افرادی که در سبک رفتاری با ثبات دسته‌بندی می‌شوند، معمولا افرادی ثابت‌قدم، بردبار و قابل اعتماد هستند. این افراد اهل همکاری‌اند و در کارهای گروهی کمترین تنش را ایجاد می‌کنند. آن‌ها اغلب به عنوان حامی، هم‌دل و وفادار دیده می‌شوند. این دسته از افراد ممکن است در تصمیم‌گیری‌ها شکاک باشند و نتوانند با قطعیت تصمیم‌گیری کنند (برعکس سبک رفتاری D). همچنین ممکن است بیش از حد انعطاف‌پذیر باشند و بر شرایط مطلوب خود پافشاری نکنند، اما در سازگاری و  پایدار نگه‌داشتن شرایط توانا هستند. شخصیت‌های گروه S امنیت، ثبات و احساس تعلق خاطر را دوست دارند و در زندگی به دنبال آرامش‌اند.

وظیفه‌شناس (Conscientiousness):

کسانی که این سبک رفتاری را دارند، اهل تجزیه و تحلیل‌ هستند و به جزئیات توجه فراوانی می‌کنند. آن‌ها معمولا افرادی منظم، سیستماتیک (ساختارمند)، دقیق و جزئی‌نگر هستند. ممکن است در نظر دیگران سخت‌گیر و کمالگرا باشند (برعکس افراد I)، اما مهارت زیادی در برنامه‌ریزی، حل مسئله و پیگیری کارها دارند. افراد C از دقت و صحت خوششان می‌آید و کیفیت و تخصص برایشان مهم است.

ارتباط موثر، کلید موفقیت در ارتباطات

ارتباط موثر فرایندی است که در آن اطلاعات و یا ایده‌ها بین دو یا چند نفر به گونه‌ای مبادله می‌شود که پیام به درستی درک شود. این نوع از ارتباط شامل ارسال پیام به صورت واضح و روشن، گوش دادن فعال و بازخورد مناسب است. این مهارت در تمام جوانب زندگی، از روابط شخصی گرفته تا تعاملات اجتماعی و محیط کار، بسیار مهم است.

ارتباط موثر می‌تواند منجر به درک بهتر، ارتباطات قوی‌تر و افزایش بهره‌وری شود. در مقابل، عدم وجود ارتباط موثر می‌تواند منجر به سوءتفاهم، تنش و نتایج منفی شود. برای اطمینان از ارتباط موثر، مهم است که به نشانه‌های غیرکلامی مانند زبان بدن و تن صدا توجه کنیم و نسبت به بازخورد و نقد سازنده پذیرا باشیم. ارتباط موثر یک مهارت است که می‌توان با تمرین و آگاهی آن را بهبود داد.

مدل دیسک، ابزاری برای بهبود ارتباط موثر

مدل دیسک می‌تواند یک ابزار مفید برای افرادی باشد که می‌خواهند مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند. در ادامه چند روش برای استفاده از مدل دیسک به‌ منظور بهبود ارتباطات بیان شده‌است:

درک سبک ارتباطی خود

اولین مرحله در ارتباط موثر، درک سبک ارتباطی خودمان است. با شناخت مدل دیسک می‌توانید درباره نقاط قوت و ضعف ارتباطی خود یاد بگیرید و نقاطی را که نیاز به بهبود دارند شناسایی کنید.

سازگاری سبک ارتباطی خود با دیگران

پس از درک سبک ارتباطی خود، می‌توانید آن را برای برقراری ارتباط بهتر با دیگران سازگار کنید. به عنوان مثال، اگر با فردی با سبک ارتباطی D در حال ارتباط هستید، به بیشترین قطعیت و صراحت نیاز دارید. اگر با فردی با سبک ارتباطی S در حال ارتباط هستید، نیاز به صبر و حمایت دارید.

گوش دادن به صورت فعال

ارتباط موثر تنها به معنای واضح صحبت‌کردن نیست، بلکه به معنای گوش دادن فعالانه نیز می‌باشد. هنگامی که با فردی در حال ارتباط هستید، اطمینان حاصل کنید که به صورت کامل تمرکز حواس دارید و به آنچه که می‌گوید توجه می‌کنید. از مهارت‌های گوش دادن فعال مانند خلاصه‌کردن (summarizing) و تأویل یا تفسیر کردن (paraphrasing) و پرسش‌هایی برای رفع ابهام استفاده کنید تا نشان دهید که علاقه‌مند هستید و در گفتگو مشارکت دارید.

ارائه بازخورد

ارتباط موثر دوطرفه است، بنابراین ارائه بازخورد به فرد دیگر نیز بسیار مهم است. از مدل دیسک برای ارائه بازخورد به نحوی استفاده کنید که بازخوردتان با سبک ارتباطی آن فرد تطابق داشته باشد. به عنوان مثال، اگر با فردی با سبک ارتباطی D در حال ارتباط هستید، باید مستقیم و مختصر بازخورد مورد نظرتان را عنوان کنید.

استفاده از کانال‌های ارتباطی مناسب

افراد مختلف از کانال‌های ارتباطی مختلف استفاده می‌کنند، بنابراین انتخاب مناسب‌ترین کانال در هر شرایط و برای هر فرد بسیار مهم است. به عنوان مثال، برخی افراد ترجیح می‌دهند به صورت حضوری ارتباط برقرار کنند، در حالی که دیگران ممکن است ترجیح دهند از ایمیل، پیامک و یا پیام‌رسان‌ها استفاده کنند.

با استفاده از مدل دیسک به منظور درک سبک ارتباطی خود و سازگارسازی آن با دیگران، شما می‌توانید مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشید و با افراد اطراف خود روابط قوی‌تری برقرار کنید. حال که فواید و مزایای مدل دیسک را دیدیم، به یادگیری این مدل ارزیابی رفتار می‌پردازیم.

شناخت بهتر دیگران و برقراری ارتباط موثر، کاربرد مدل رفتاری دیسک

مدل رفتاری دیسک به عنوان یک مدل رفتاری معروف در روان‌شناسی به‌کار می‌رود و درک عملکرد انسان‌ها در مواجهه با مسائل و چالش‌ها را بررسی می‌کند. این مدل به اعتقادات، انگیزه‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و تفکرات فرد در مواجهه با محیط اطراف و واکنش‌های او به آن‌ها توجه می‌کند و به برقراری ارتباط با دیگران در محیط‌های مختلف مانند محیط کار، محیط آموزشی، محیط دوستانه و… کمک می‌کند. علاوه بر این صاحبان کسب و کار هنگام استخدام نیروی جدید می‌توانند با استفاده از تست‌های روانشناسی سبک رفتاری فرد بر اساس مدل دیسک را تشخیص دهند و با توجه به آن اقدام به جذب آن فرد کنند. هم‌چنین افراد متقاضی شغل در هنگام مصاحبه استخدامی می‌توانند سبک رفتاری خود بر اساس مدل دیسک را شناسایی و در رزومه کاری خود درج کنند تا علاوه بر معرفی خود، رزومه کامل‌تری داشته باشند.

شناخت سبک رفتاری خودمان فقط قدم اول در مسیر برقراری ارتباط موثر با دیگران است. برای ایجاد روابط بهتر و ارتباط موثرتر، باید سبک رفتاری افرادی که با آنها ارتباط برقرار می‌کنیم را نیز درک کنیم. در زیر چند راهکار برای شناخت بهتر دیگران و برقراری ارتباط موثر با آن‌ها با استفاده از مدل رفتاری دیسک ذکر شده است:

شناسایی سبک رفتاری دیگران

با مشاهده و دقت در رفتار، سبک ارتباطی و ترجیحات دیگران، معمولاً می‌توانیم سبک رفتاری اصلی آن‌ها را تشخیص دهیم. این به ما کمک می‌کند تا واکنش افراد در موقعیت‌های خاص را پیش‌بینی کنیم. با در نظر گرفتن سبک رفتاری افراد می‌توانیم با آنها ارتباط موثر برقرار کنیم.

تطبیق سبک ارتباطی خود

پس از درک سبک رفتاری دیگران، می‌توانیم سبک ارتباطی خود را برای برقراری ارتباط بهتر با آن‌ها، تغییر دهیم. به عنوان مثال، اگر با شخصی با سبک تأثیرگذار (I) در حال تعامل هستیم، بهتر است از ارتباطات شفاهی بیشتری استفاده کرده و بر روی برقراری ارتباط متمرکز شویم. اگر با شخصی با سبک رفتاری وظیفه‌شناس (C) در حال تعامل هستیم، بهتر است از ارتباطات کتبی بیشتری استفاده کرده و بر روی ارائه اطلاعات تفصیلی تمرکز کنیم.

در نهایت با درک سبک رفتاری دیگران، می‌توانیم روابط بهتری بر اساس درک و احترام متقابل برقرار کنیم. به عنوان مثال، اگر بدانیم که با فردی با سبک رفتاری با ثبات (S) در حال تعامل هستیم، می‌توانیم قدردان ویژگی وفاداری و قابل اطمینان بودن آن‌ها باشیم. اگر بدانیم که با فردی با سبک سلطه‌گر (D) در حال تعامل هستیم، می‌توانیم به قدرت تصمیم‌گیری این فرد احترام بگذاریم.

نتیجه گیری

همانطور که دیدید، مدل ارزیابی رفتار دیسک یک ابزار مفید است که می‌تواند به ما در درک بهتر خودمان و دیگران کمک کند. اکنون که درباره این مدل رفتاری اطلاعات کافی را به دست آورده‌اید، می‌توانید رفتار و اعمال خود و دیگران را نسبت به سبک‌های رفتاری مختلف بسنجید و درباره نحوه برقراری ارتباط موثر و بهتر با افراد از این اطلاعات کمک بگیرید.